Created with Webwave CMS

Copyright Marta Wrońska 2019-2023

W sztuce ikonopisania nie znajdziemy, charakterystycznej dla malarstwa zachodniego, perspektywy. Opiera się ona na tzw. perspektywie odwróconej, co oznacza, że punkt zbiegu linii perspektywy nie znajduje się na ikonie lecz przed nią, czyli w miejscu, w którym znajduje się osoba modląca się. Poza tym, przedstawiona na ikonie "rzeczywistość" ukazana jest jednocześnie z kilku punktów widzenia. Przedstawione postacie, niezależnie od ich rzeczywistego ustawienia w przestrzeni, zwrócone są ku osobie modlącej się przed ikoną. Budowle ukazane są natomiast jednocześnie od wewnątrz i z zewnątrz. Również to, co jest bliżej może być mniejsze niż to, co jest daleko. Tego rodzaju perspektywa sprawia, że przedstawiony na ikonie świat Boski otacza kontemplującą osobę i to nie osoba parzy na ten świat, lecz Boski świat patrzy na nią.

Specyficzną dla ikony cechą jest także jej achronologia. Wydarzenia, które miały miejsce w odmiennym czasie są przedstawione na jednym obrazie.

Teologia ikony jest teologią "wizualną", która za pośrednictwem symboli objawia rzeczywistość w jej podobieństwie do Chrystusa, w którym człowiek na powrót staje się ikoną Boga. Ikony mają za zadanie pogłębiać życie duchowe, zapraszać do modlitwy i wprowadzać stojącą przed nią osobę do rzeczywistości pozaziemskiej, w świat Bożego Ducha.

Właściwą dla ikony cechą jest jej wierność kanonowi. Jest to zbiór zasad odnoszący się do sposobu wykonywania ikony. Zawiera on normy, zasady kompozycji, czyli jak przedstawiać postacie, szkic, dobór kolorów, symbolikę.

Ikona nie jest zwykłym obrazem religijnym. Zawarta jest w niej głęboka symbolika. Deska ma przypominać o drzewie Krzyża, na którym umarł Jezus, które dzięki Jego śmierci i Zmartwychwstaniu stało się Drzewem życia. Często spotykane wgłębienie w desce (kowczeg), przynosi na myśl Arkę Przymierza. Płótno przyklejane do deski wiąże się z całunem, w który owinięty został Chrystus po śmierci, ale także z chustą, na której pozostało odbite Święte Oblicze Zbawiciela. Każda poza, gest czy część architektury niesie za sobą bogatą treść. Istotną wymowę posiadają także kolory:

ZŁOTO – które w tym wypadku nie jest kolorem, ale stanowi metaforę światła, blasku świętości i Bożej chwały, nadprzyrodzoności, wieczności.

PURPUROWY, SZKARŁATNY – kolor króla, władcy, Boga. Kolor ten jest też obecny na ikonach na szatach Matki Bożej – królowej Niebios.

CZERWONY – kolor ciepła, miłości, życia. Symbol Zmartwychwstania, a jednocześnie kolor krwi i ofiary Chrystusa. To również symbol umęczenia, dlatego męczennicy przedstawiani są w czerwonych szatach.

BIAŁY – kolor czystości, świętości i prostoty. Na ikonach świętych i sprawiedliwych, zwykle przedstawia się ubranych na biało.

NIEBIESKI – kolor nieskończoności, nieba. Symbol innego, wiecznego świata. Błękit jest uważany za kolor Matki Bożej, łączącej w sobie cechy ziemskie i niebieskie.

ZIELONY – kolor natury. Symbol młodości, przymierza, działania Ducha Świętego, nadziei, wiecznego odnowienia.

BRĄZOWY – kolor gołej ziemi, prochu, wszystkiego, co czasowe i przemijające. Mieszając się z cesarską purpurą na szatach Matki Bożej, przypominał o ludzkiej naturze, podwładnej śmierci.

CZARNY – kolor zła, śmierci i tajemnicy. Na ikonach w czarnym kolorze przedstawia się groby i otchłań piekielną.

Charakterystyka ikony

Ikona (gr. εἰκών, eikón, obraz, wizerunek) jest to obraz sakralny przeznaczony do kultu. Styl przedstawiania na ikonach postaci świętych, scen z ich życia, scen biblijnych lub liturgiczno-symbolicznych, charakterystyczny jest dla chrześcijańskich Kościołów wschodnich, w tym prawosławnego i greckokatolickiego. Malarstwo ikonowe kształtowało się i rozwijało przede wszystkim w Bizancjum, aż do jego upadku w XV wieku oraz na terenach objętych wpływami kultury bizantyńskiej, czyli w Grecji, Serbii, na Bałkanach, w średniowiecznej Italii oraz na Rusi. Najstarsze zachowane do naszych czasów ikony pochodzą z V wieku i znajdują się w Klasztorze św. Katarzyny na Synaju.

W tradycji Kościoła Wschodniego, ujednoliconej przez sobory, ikona jest "sakramentalnym uczestnikiem istoty Boga”. Jest ona miejscem, gdzie Bóg jest obecny i dostępny, jest łaską Jego nieskończonego miłosierdzia, a także okazją, by "dotknąć poły Jego płaszcza".

Ikony malowane sercem